🏰 સાણા ગુફાઓ - ગીર સોમનાથ
🏰 સિયોત ગુફાઓ - કચ્છ
🏰 બુદ્ધિસ્ટ ગુફાઓ - વડનગર
🏰 તળાજા બુદ્ધિસ્ટ ગુફાઓ - ભાવનગર
🏰 દેવની મોરી - શામળાજી, અરવલ્લી
🏰 બુદ્ધિસ્ટ ગુફા - પ્રભાસ પાટણ
🏰 ખાપરા કોડિયા મહેલ - જૂનાગઢ
🏰 ઉપરકોટ - જૂનાગઢ
🏰 અશોક શીલા - જૂનાગઢ
🏰 કડિયા ડુંગર - ભરૂચ
🏰 બાવા પ્યારાની ગુફાઓ - જૂનાગઢ
🏰 ખંભાલિડા ની ગુફાઓ - ગોંડલ પાસે રાજકોટ
🏰 બુદ્ધિસ્ટ ગુફાઓ - તારંગા હિલ, મહેસાણા
💠 ડૂબી ગયેલ દ્વારકાની શોધ કરવાનું શ્રેય ક્યાં ભારતીય પુરાતત્ત્વવિદને ફાળે જાય છે ? ➡ એસ. આર. રાવ
💠 દ્વારકાના મુખ્ય મંદિરનું નામ શું છે ? ➡ જગત મંદિર
💠 દ્વારકા ખાતે ગોમતી નદીના તટ અને પંચનાદ તીર્થને જોડતા પુલનું નામ જણાવો ? ➡ સુદામા સેતુ
💠 શારદાપીઠ નીચેનામાંથી કયા સ્થળે આવેલ છે ? ➡ દ્વારકા
💠 દેવભૂમિ દ્વારકા જિલ્લાનું મુખ્ય મથક ? ➡ ખંભાળિયા
*🏵ભાંગુરિયા*
મહિનો | માર્ચ
*સ્થળ | કવાંટ - છોટાઉદેપુર, વડોદરા*
વર્ણન | આ તહેવારની ઉજવણી હોળી પૂર્વે રાઠવા જનજાતિ દ્રારા કરવામાં આવે છે. મુખ્યત્વે આ સંગીતમય ઢબે થતી ઉજવણી છે. જેમાં રાઠવા જાતિનાં પુરુષો અને સ્ત્રીઓ ગામના મધ્યભાગમાં રંગીન વસ્ત્રો પહેરીને, હાથમાં સંગીતનાં સાધનો લઈને નાચતાં-કૂદતાં ગીતો ગાય છે.
*🌎ઘેરનો મેળો*
મહિનો | માર્ચ
*સ્થળ | ક્વાંટ - છોટાઉદેપુર, રૂમાડિયા વડોદરા*
વર્ણન | આ તહેવારની ઉજવણી રાઠવા જાતિના લોકો દ્રારા હોળીના બીજા દિવસે (ધુળેટીના દિવસે) કરવામાં આવે છે. રાઠવા જાતિના લોકો મોટી સંખ્યામાં એકત્ર થઈ રંગનો આ તહેવાર ઉજવે છે.
*🎍ચૂલનો મેળો*
મહિનો | માર્ચ
*સ્થળ | કવાંટ - છોટાઉદેપુર, વડોદરા*
વર્ણન | આ તહેવાર હોળી - ધૂળેટી પછીના દિવસે ઉજવાય છે. રાઠવા જાતિના લોકો આ દિવસે પ્રગટાવેલા અગ્નિ ઉપર ખુલ્લા પગે ચાલે છે. આ ખૂબ રસપ્રદ અને ધ્યાનાકર્ષક મેળો છે.
*ગોળ - ગધેડાનો મેળો*
મહિનો | માર્ચ
સ્થળ | દાહોદ, દાહોદ જિલ્લો
વર્ણન | આ વિસ્તારના ભીલ જાતિના યુવક-યુવતીઓ માટે આ જાણે કે જીવનસાથી પસંદ કરવા માટેનો ઉત્તેજનાપૂર્ણ ઉત્સવ છે.
*🏇ગોળ-ઘોડીનો મેળો*
મહિનો | માર્ચ
*સ્થળ | વાંસકુઈ / મહુવા, સુરત*
વર્ણન | આ મેળામાં હળપતિ, કુંકણા અને ગામિત જાતિના લોકો ત્યાં ભરાતા સાપ્તાહિક હાટમાં પૂજા માટેનાં ઉપયોગી માટીનાં વાસણો ખરીદવા એકત્ર થાય છે.
*☄ચિત્ર - વિચિત્રનો મેળો*
મહિનો | માર્ચ, હોળી પછી એક પખવાડિયામાં
*સ્થળ | ગુણભાખરી, સાબરકાંઠા*
વર્ણન | રાજ્યમાં યોજાતો આ આદિવાસી લોકોનો એક ખૂબ મોટો મેળો છે. જેમાં આ વિસ્તારના ભીલ અને ગરાસિયા જનજાતિના લોકો ભાગ લે છે. અહીં સાબરમતી, આકુળ અને વ્યાકુળ એમ ત્રણ નદીના સંગમ પાસે એક વિશાળ મંદિર આવેલું છે. આ મેળો આ જનજાતિના પૂર્વજોને યાદ કરી તેમની પૂજા કરવા માટે યોજાય છે. આ આદિવાસી સમુદાયમાં સ્ત્રી-પુરૂષો રંગીન વસ્ત્રો અને ચાંદીના ઘરેણાં પહેરી ઢોલના નાદે નૃત્ય કરે છે.
*💥અખાત્રીજનો મેળો*
મહિનો | માર્ચ
સ્થળ | અંબાજી, બનાસકાંઠા
વર્ણન | ભીલ ગરાસિયા જાતિ દ્વારા ઉજવાય છે. સ્ત્રીઓ માથે ઘાસમાંથી ગૂંથેલી ટોપલીઓ સાથે નૃત્ય કરે છે અને પુરૂષો ઢોલના નાદે તેમને સાથ આપે છે.
*🦍કાલીયા ભુતનો મેળો*
મહિનો | March
સ્થળ | Ambaji, Banaskantha
વર્ણન | A dance festival of witchcraft celebrated by Bhil Garasias. Hand-made terracotta sculptures are worshipped amid dancing and drumbeats.
🌡🏵ડાંગ દરબાર
મહિનો | માર્ચ - હોળીના થોડાક દિવસ પહેલાં
સ્થળ | આહવા - ડાંગ
વર્ણન | આ ડાંગ દરબાર ભરવાની શરૂઆત તો બ્રિટીશ અમલ દરમિયાન થયેલી, જેમાં આજુબાજુના દરબારો કે રજવાડાઓના રાજવીઓનો દરબાર ભરાતો. આઝાદી પછી આ તહેવારની ઉજવણી ચાલુ રખાઈ છે અને ડાંગના માજી રાજવીઓના વારસદારો તથા જિલ્લાના આદિવાસી લોકો તેમાં ઉત્સાહથી ભાગ લે છે. જિલ્લા કલેક્ટર આ દરબારના પ્રમુખસ્થાને હોય છે. ઉજવણી માટે જિલ્લાના દૂર-દૂરના આદિવાસીઓ આવે છે અને નૃત્ય - સંગીત સાથે ઉજવણીનો માહોલ રચાય છે.
*દશેરાનો મેળો*
મહિનો | ઓક્ટોબર
સ્થળ | છોટાઉદેપુર, વડોદરા
વર્ણન | આ ઉત્સવ અહીંની રાઠવા જાતિના લોકો ઉજવે છે. રંગીન વસ્ત્રો અને દાગીના પહેરેલાં પુરુષો અને સ્ત્રીઓ જુદાં જુદાં જૂથમાં નૃત્યનો આનંદ માણે છે.
*🎍નાગધરાનો મેળો*
મહિનો | નવેમ્બર
સ્થળ | શામળાજી, સાબરકાંઠા
વર્ણન | ગુજરાતના ભીલ કે ગરાસિયા જાતિના લોકો તેમજ રાજસ્થાન અને મધ્યપ્રદેશના આદિવાસી લોકો મોટા સમૂહમાં ભેગા થાય છે અને પૂજા / પ્રાર્થના કરે છે.
🏔 ખેડબ્રહ્મા તાલુકાના *ગુણભાખરી* ગામે આવેલા મહાભારતના પ્રાચિન કાળના ચિત્ર - વિચીત્ર મહાદેવના મંદિર નજીક સાબરમતી , આકુળ , વ્યાકુળ એમ ત્રણ નદીઓના સંગમ સ્થાને યોજાતો *આદીવાસીઓનો ભાતીગણ મેળો એટલે ચિત્ર-વિચીત્ર નો મેળો*
🏔 આ મેળા વિશે દંત કથા છે કે આજથી છ હજાર વર્ષ પુર્વે હસ્તીનાપુરમાં શાતનું નામે રાજા રાજપાટ કરતો હતો.
🏔 તેમને *મત્સગંધા અને ગંગા* નામની બે રાણીઓ હતી.
🏔 રાણી ગંગાજીનો પુત્ર ગાંગેયજી અને મત્સયગંધાના બે પુત્ર *ચિત્રવીર અને વિચીત્રવીર* શાતાનું અવસાન બાદ ચિત્રવીર અને વિચીત્રવીર તેની માતાની સેવા કરતા ન હતા.
🏔 પરતું ગાયગેજી હમેશા તેની ઓરમાન માતાની ભકિતપુર્વક સેવા કરતા હતા.
🏔 તેની ગાંગયેજી પોતાની માતાની સેવા પ્રત્યે ખોટી શંકા જાગી. આ શંકાના પ્રયાશ્રિત રૂપે ચિત્રવીર અને વિચીત્રવીરે આ સ્થળે અગ્નિસ્નાન કરી દેહનું દહન કરી દોષ નિવારણ કયું હતું.
👉આદિવાસી અને નૃવંશ વિજ્ઞાન મ્યુઝિયમ - અમદાવાદ
👉આદિવાસી લોકકલા સંગ્રહાલય મ્યુઝીયમ - છોટાઉદેપુર
👉 રજની પરીખ આકેૅલોજિકલ મ્યુઝિયમ - ખંભાત (આણંદ).
👉ધીરજબેન પરીખ સંગ્રહાલય - કપડવંજ (ખેડા).
👉દરબાર હોલ મ્યુઝિયમ - જુનાગઢ.
અને
👉દરબાર હોલ પુછાય તો દિલ્હી મા રાષ્ટ્રપતિ ભવન ખાતે આવેલ છે.
*♻અમદાવાદ :-*
૧- ગાંધી સ્મારક સંગ્રહાલય (સાબરમતી આશ્રમ)
૨-કેલીકો મ્યુઝિયમ - કાપડ માટે
૩-પતંગ મ્યુઝીયમ - સ્થાપક નાનુભાઈ શાહ
૪- આદિવાસી અને નુવંશ વિજ્ઞાન મ્યુઝિયમ.
*♻ અમરેલી :-*
૧-ગીરધર મહેતા બાળસંગ્રહાલય.
*♻આણંદ :-*
૧-રજની પરીખ આકેૅલોજિકલ મ્યુઝિયમ - ખંભાત.
૨- સરદાર પટેલ મ્યુઝિયમ - વલ્લભ વિદ્યાનગર.
*♻જુનાગઢ :-*
૧- દરબાર હોલ મ્યુઝિયમ
*♻ખેડા :-*
૧-ધીરજબેન પરીખ સંગ્રહાલય - કપડવંજ.
૨- ડાહીલક્ષ્મી ગંથાલય (મ્યુઝિયમ નથી) - નડીયાદ.
*♻ગાંધીનગર :-*
૧-નેચરલ હિસ્ટ્રી સંગ્રહાલય
*♻ગીર સોમનાથ :-*
૧-પ્રભાસ પાટણ મ્યુઝિયમ
*♻છોટાઉદેપુર :-*
૧- આદિવાસી લોકકલા સંગ્રહાલય
*♻વડોદરા :-*
૧-મ્યુઝિયમ એન્ડ પીક્ચર ગેલેરી
૨- મહારાજ ફતેસિંહરાવ મ્યુઝિયમ
૩- એમ એસ યુનિવર્સિટી મ્યુઝિયમ
*♻પોરબંદર - :*
૧-ગાંધી મેમોરિયલ સંગ્રહાલય
*♻ભાવનગર :-*
૧- બાટૅન મ્યુઝિયમ /લાઇબ્રેરી
૨- ગાંધી સ્મૃતિ મ્યુઝિયમ
*♻સુરત - :*
૧- સરદાર સંગ્રહાલય
ગોરા કુંભાર ભકત = પંઢરપુર,
પદ્મનાથ સંત = પાટણ,
કુંબાજી ભકત = વોરની (મથુરા),
રનકા-વંકા ભકતદંપતિ = પંઢરપુર,
ઢાંગા ભગત ભગત = તળાજા,
રત્નો કુંભાર ભગત = મહેસાણા,
ભીમાજી કુંમાર ભકત = વેંકટાચલ,
નબી કુંભાર ભકત = તિરૂપતિ,
કુંવરબાબા સંત ખજૂરિયા = બિહાર,
ચીંદળ ભગત ભગત = ભાવનગર,
જીવા ભગત સંત = જામનગર (ગઢડા),
ગોપાળદાદા ભગત = દાઠા (મહુવા),
કરશનભગત ભગત -રાણા = બરવાળા,
સાદુળ ભકત = નેસડી,
આપા મેપા ભગત સંત = થાન,
પ્રેમદાસજી સંત = હડમતિયા ટંકારા,
ધના ભગત સંત- ઘોળાગામ ભાવનગર ગુજરાત
હંસદાસજી મહંત = બરડિયા,
પુરૂષોતમદાસજી સંત = અમદાવાદ,
રામ ભગત = માંગવાપાળ,
સવા ભગત = પીપળી સુરેન્દ્રનગર,
ગોપાલદાસ ભગત = બોરસદ,
રામજી ભગત = દ્વારકા,
મણિમા અંબે આરાધક = રાજકોટ,
કુલ્હડિયા બાબા સંત = પોટડિયા બિહાર,
લક્ષ્મણભગત = સતાધાર
શામજી બાપુ = સતાધાર
જીવરાજબાપુ = સતાધાર
જગદીશબાપુ = સતાધાર
કાળા ભગત-હળવદ-ટીંકર
જીવા ભગત = બગવદર પોરબંદર,
હીરા ભગત = વંથળી,
ઝીણા ભગત = વડારા, પોરબંદર,
રાણા ભગત = ઉજજૈન
બોઘા ભગત-રાણા = બોરડી,
પુના ભગત = રાજુલા,
વિજયા મા ભકત = જામનગર,
નાથા ભગત = નાની સાંથળી,
ગાંડુ ભગત = માંડણકુંડલા,
શામજી બાપુ = સતાધાર,
પાતળીયા જીવરાજ ભગત ભકત-દંપતિ હનુમાન ખિજડિયા,
મોહનદાસજી ભગત = ગોપાલગ્રામ,
બચુરામબાપુ સંત = રાજુલા,
લક્ષ્મણાનંદજીસ્વામી = સરસિયા,
પિતાંબરદાસ ભગત = નવી માંડરડી,
રામદાસ સંત - ઓરંગાઆબાદ, મહારાષ્ટ્ર
સતનામ બાપુ મહંત = ધ્રાંગધ્રા,
ભાણા ભગત = માંગવા પાળ ,
બળદેવદાસજી મહંત = પીપળીધામ સુરેન્દ્રનગર,
કિરીટભાઇજી સંત કથાકાર = પોરબંદર,
કિશોરી શરણ મહંત = જનકપુર ધામ-નેપાલ,
બજરંગદાસજી મહંત = કોઠારિયા,
પ્રાણલાલજી જૈનમુનિ = ભચાઉ,
મેઘજીબાપા ભગત = મિતાણા,
શ્રી અનસુયા દાસ સાધ્વી = જામનગર.
રામ બાપુ - ઘોબા - ભાવનગર ગુજરાત
આવા મહાન સંતો ભગતો પ્રજાપતિ સમાજ માં થઇ ગયા છે. તેથી કુંભાર (પ્રજાપતિ) ને ભગત કહેવા માં આવે છે.
🎭 *સ્થળ: રંગપુર* : નદી: ભાદર : જિલ્લો: સુરેન્દ્રનગર: સંશોધન: વર્ષ ૧૯૩૧: *સંશોધક: માધોસ્વરૂપ વત્સ*
🎭 સ્થળ: લોથલ : *નદી: ભોગાવો* : જિલ્લો: અમદાવાદ: *સંશોધન: વર્ષ ૧૯૫૪* : સંશોધક: એસ.આર.રાવ
🎭 સ્થળ: લાખાબાવળ નદી: _ : *જિલ્લો: જામનગર*: સંશોધન વર્ષ ૧૯૫૫-૫૬ : સંશોધક: *એમ.એસ.યુનિવર્સિટી*
🎭 *સ્થળ:પ્રભાસપાટણ* નદી: _ : જિલ્લો: ગિરસોમનાથ: સંશોધન વર્ષ: ૧૯૫૫-૫૬ : *સંશોધક: ડેક્કન કોલેજ,મુંબઈ*
🎭 *સ્થળ: દેશલપર* *નદી: મોરઈ* : જિલ્લો: કચ્છ: સંશોધન: વર્ષ :૧૯૬૩-૬૪ : *સંશોધક: એ.એસ.આઈ*
🎭 *સ્થળ: સુરકોટડા નદી: ભોગાવો : જિલ્લો: કચ્છ:* સંશોધન: વર્ષ ૧૯૬૪ : *સંશોધક: જે.પી.જોષી*
🎭 *સ્થળ: ધોળાવીરા: નદી: ખદીર બેટ * : જિલ્લો: કચ્છ : *સંશોધન: વર્ષ ૧૬૭-૬૮ :* સંશોધક: જે.પી.જોષી
🎭 *સ્થળ: રોજડી (શ્રીનાથગઢ)* નદી: ભાદર : જિલ્લો: રાજકોટ : *સંશોધન: વર્ષ ૧૯૮૫ : સંશોધક: એ.એસ.આઈ*
🎭 *સ્થળ: શિકારપુર નદી: __ : જિલ્લો: કચ્છ:* સંશોધન: વર્ષ ૧૯૮૭-૮૮: સંશોધક: ગુજરાત *આર્કિયોલોજીકલ વિભાગ*
🎭 *સ્થળ: કુંતાસી : નદી: કુલ્કી : જિલ્લો: મોરબી : સંશોધન: વર્ષ ૧૯૯૧-૯૨ : સંશોધક: પી.પી.પંડ્યા*
🕉 અબાજી:- બનાસકાંઠા શક્તિ સંપ્રદાય નું સૌથી મોટું પ્રાચીન તીર્થધામ, ૫૧ શક્તિપીઠો પૈકીની એક
🕉 ઊઝા:- મહેસાણા કડવા પાટીદારના કુળદેવી ઉમિયા માતાજી નું મંદિર
🕉 કામરેજ:-સુરત નારદ-બ્રમ્હા ની અનોખી પ્રતિમા
🕉 કાયાવરોહણ:- વડોદરા પાશુપત સંપ્રદાય નું પવિત્ર તીર્થધામ
🕉 કોટેશ્વર:- કચ્છ કચ્છમાં દરિયાકિનારે આવેલું શિવાલય
🕉 ગલતેશ્વર:- ખેડા સોલંકી યુગનું શિવાલય
🕉 ગીરનાર:- જુનાગઢ ગોરખનાથ, અંબા માતા, ગુરુ દતાત્રેય, આધેડ અને કાલકા શિખર
🕉 ગપ્ત પ્રયાગ:- ગીર સોમના ગુપ્ત પ્રયાગરાજજીનું પ્રાચીન મંદિર
🕉 ગોપનાથ:- ભાવનગર સમુદ્ર કિનારે ગોપનાથનું શિવમંદિર
🕉 ચાંદોદ:- વડોદરા પિતૃકાર્ય અને શ્રાદ્ધતર્પણ માટે પ્રસિદ્ધ સ્થળ
🕉 ડાકોર:- ખેડા રણછોડરાયજી નું મંદિર
🕉 દવારકા:- દેવભૂમિ દ્વારકા ભગવાન શ્રી કૃષ્ણ ની નગરી, દ્વારકાધીશ નું ભવ્ય મંદિર
🕉 નારાયણ સરોવર:- કચ્છ ભારતના પાંચ પવિત્ર સરોવરોમાંનું એક
🕉 નારેશ્વર:- વડોદરા મહારાજ શ્રી રંગ અવધૂત નો આશ્રમ
🕉 પાવાગઢ:- પંચમહાલ મહાકાળી માતાનું પ્રાચીન તીર્થધામ
🕉 બહુચરાજી:- મહેસાણા બહુચર માતાજીનું પ્રાચીન મંદિર
🕉 બાલારામ:- બનાસકાંઠા કોટેશ્વર મહાદેવનું મંદિર
🕉 બિંદુ સરોવર:- સિદ્ધપુર, જી. પાટણ ભારતના પવિત્ર સરોવર માનું એક
🕉 ભગુ આશ્રમ:- ભરૂચ ભૃગુ ઋષિ નો પ્રાચીન આશ્રમ
🕉 રાજપરા:- ભાવનગર ખોડીયાર માતાનું ભવ્ય મંદિર
🕉 વીરપુર:- રાજકોટ ભક્ત જલારામ નું સ્થાનક
🕉 શામળાજી:- અરવલ્લી શ્રી કૃષ્ણ ના ગદાધર શ્યામ સ્વરૂપ ની મૂર્તિ
🕉 સતાધાર:- જુનાગઢ સંતશ્રી આપાગીગા નું સમાધિ સ્થળ
🕉 સાળંગપુર:- બોટાદ હનુમાનજી નું પ્રસિદ્ધ મંદિર
🕉 સોમનાથ, પ્રભાસપાટણ:- ગીર સોમનાથ બાર જ્યોતિર્લીંગ માનું એક